Autyzm -leczenie cz. 2

METODY PRACY TERAPEUTYCZNEJ Z OSOBAMI Z AUTYZMEM:

   W poprzednim poście przedstawiłam już wiele metod stosowanych w leczeniu osób autystycznych, w tym chciałabym przedstawić kolejne. Ponieważ  nie ma jednej metody , która pomaga wszystkim osobom z autyzmem, stosowane są przeróżne metody odpowiednio dobrane, indywidualnie  do każdego  dziecka.

   Zaczynając pracę z dzieckiem należy patrzeć całościowo na jego problemy. 

   W terapii dziecka autystycznego istotną rolę odgrywają specjaliści z różnych dziedzin , oraz ich współpraca z rodzicami.

TERAPIE NIEDYREKTYWNE -

Czyli podążanie za tym, co robi dziecko i naśladowanie go, a nie "zmuszanie" do robienia określonych ćwiczeń.

1. Metoda TEACCH

    Metoda TEACCH– przedstawiciel –E. Schopler – to Program Terapii i Edukacji Dzieci Autystycznych oraz Dzieci z Zaburzeniami Komunikacji. Sposoby pracy dostosowuje się do dziecka tak, aby czuło się ono dobrze. Przebiegają one w ustrukturalizowanym środowisku (czas, miejsce, forma). Opieką obejmuje się nie tylko dziecko, ale też rodzinę. Jest to kompleksowe, wielopłaszczyznowe działanie. Rodzic współpracuje z terapeutą.

   W metodzie tej narzędziem pomocnym w prowadzeniu terapii dziecka jest kwestionariusz PEP-R – tzw. Profil Psychoedukacyjny, dzięki któremu uzyskuje się informacje na temat poziomu rozwoju oraz poziomu zachowań dziecka. Na tej podstawie opracowuje się Indywidualne dla każdego Dziecka Plany Pracy.

Metoda TEACCH jest to program terapii i edukacji dzieci autystycznych oraz dzieci mających zaburzenia w komunikacji.

   Praca z dzieckiem rozpoczyna się od oceny poziomu rozwojowego dziecka, jego profilu psychoedukacyjnego PEP, a także deficytów i mocnych stron podopiecznego. Na podstawie wyników testu PEP-R opracowuje się strategię nauczania, która ma pomóc w realizacji krótkotrwałych i odległych celów nauczania za pomocą ćwiczeń prowadzonych przy stole, od 15 min. do godziny dziennie.

   Każde dziecko posiada swój indywidualny program ćwiczeń, który może być również stosowany w środowisku domowym przez rodziców.

   Postępy dziecka są rejestrowane przez specjalistę, który na bieżąco modyfikuje program. Kieruje się przy tym najważniejszymi potrzebami pacjenta, które są związane z takimi elementarnymi zdolnościami jak naśladowanie, motoryka mała i duża, percepcja, koordynacja wzrokowo-ruchowa, czynności poznawcze, komunikacja, mowa czynna, zachowania niepożądane.

   Program usprawniający i wspomagający rozwój dziecka autystycznego dostosowuje się do sposobu jego nauczania i specyfiki środowiska, w jakim dziecko żyje.

 Proces nauczania w metodzie TEACCH składa się zawsze z trzech stopni:

1. Na podstawie możliwości dziecka w różnych dziedzinach uczenia, dokonuje się oceny jego poziomu rozwoju.

2. Na tej podstawie opracowuje się strategię nauczania (krótkofalowe i odległe cele nauczania).

3. Cele wprowadza się poprzez realizację indywidualnego programu.

   Program usprawniający i wspomagający rozwój dziecka autystycznego dostosowuje się do sposobu jego nauczania, specyfiki środowiska w jakim dziecko żyje. Program zawiera zasady związane z życiem i bezpieczeństwem każdego człowieka w optymalnym, bezpiecznym środowisku.

Wyróżnia się  hierarchię wartości i realizowanych celów.

1.Problemy zagrażające życiu dziecka. Są to sytuacje, kiedy dziecko:

-przejawia autoagresję lub agresję skierowaną wobec innych,

-spożywa substancje toksyczne, niejadalne,

-nie respektuje zasad bezpieczeństwa na ulicy,

-nie przyjmuje pożywienia, napoi.

Aby poprawić poziom adaptacji w tych zakresach, stosuje się zabiegi modyfikujące, ograniczające, zmieniające sytuacje, w których pojawia się ryzyko wystąpienia niepożądanych zachowań.

2.Problemy zagrażające życiu dziecka w rodzinie:

-napady złości,

-uporczywe problemy ze snem (zasypianie, samodzielne spanie),

-upodobania kulinarne 9 dziecko je tylko jedne produkty, innych odmawia),

-nieestetyczny sposób jedzenia, konieczność karmienia,

-nieumiejętność dokonania samodzielnej toalety,

-brak nawyków higienicznych,

-uporczywe artykułowanie dziwacznych i niezrozumiałych dla otoczenia dźwięków,

-przesadne wtrącanie się do spraw innych członków rodziny,

-przywłaszczanie przedmiotów należących do rodzeństwa.

Jedynym sposobem lepszej adaptacji dziecka autystycznego do warunków życia domowego jest zmiana stylu życia rodziny i odpowiednie ćwiczenia.

 3.Dostęp dziecka do programu nauczania specjalnego.

Dziecko musi mieć minimum umiejętności, aby współżyć z innymi dziećmi. Proponuje się zatem prowadzenie odpowiednich ćwiczeń zarówno w domu jak i w szkole. Ważne jest by między tymi dwoma środowiskami, domem i szkołą, dokonywała się wymiana informacji. 
4.Przystosowanie dziecka do życia w społeczeństwie, poza domem i szkołą. Dąży się do wyrobienia w dziecku odpowiednich nawyków i sprawności:

-robienie zakupów,

-poprawnego zachowania w czasie kontaktów z innymi ludźmi,

-zdobycia różnorodnych doświadczeń szkolnych z „normalnymi” dziećmi.

Przystosowanie społeczne dziecka pozwoli osiągnąć mu wyższy stopień niezależności i umożliwi prowadzenie w miarę normalnego życia.

Każde dziecko jest inne, szczególnie dziecko autystyczne. Dlatego tyle jest programów realizujących te cele, co dzieci nimi objętych. Dobór ćwiczeń opiera się na wnikliwej ocenie dziecka, na miarę jego możliwości rozwojowych. Zdarza się, że zestawy ćwiczeń dla danego dziecka mogą zawierać jedne zadania adekwatne dla 2,3 latka, a drugie dla 5,6 latka.

W metodzie TEACCH ważne jest łączenie słów z ich „namacalnymi” odpowiednikami. Twórcy tej metody mówią o konieczności operowania konkretami. Jest to niezmiernie ważne. W ten właśnie sposób dzieci autystyczne poznają świat.

2. Metoda Opcji

 

Metoda Opcji wymyślona przez amerykańskie małżeństwo Barrego i Suzi Kaufmanów. Terapię stosowali na swoim 18-sto miesięcznym synku. Po kilku latach pracy, dziecko całkowicie zostało wyprowadzone z autyzmu.

Terapia różni się od pozostałych tym, że nie posiada ścisłych zaleceń postępowania.
Ważne jest jednak miejsce terapii- środowisko w którym czuje się najbezpieczniej ( pokój, czy inne pomieszczenie w domu ). W pewnym stopniu „gabinet terapeutyczny” musi być odizolowany od reszty domu, zamknięty by nic nie zakłócało spokoju. Szyby powinny być przyciemnione. W pokoju należy zgromadzić dużą ilość przedmiotów, choć u dzieci wycofanych należy ograniczyć sprzęty do minimum.
Terapia trwa non-stop. od pobudki, aż po zaśnięcie dziecka.. W terapii biorą udział rodzice i inne osoby.
W pracy z dzieckiem ważne jest :

-zaakceptowanie dziecka takim, jakie jest,
-stwarzanie dziecku motywacji,
-dostosowanie wymagań do możliwości dziecka.

W Polsce metoda ta stosowana była przez M. Grodzką, H. Olechnowicz, M. Kościelską – jest to metoda podążania za dzieckiem. Terapeuta przyjmuje propozycję zabawy ze strony dziecka, naśladuje jego zachowanie oraz akceptuje fakt, że dziecko może odrzucić proponowane przez niego formy aktywności. Terapeuta to partner dziecka, który chce się włączyć w świat przeżyć dziecka, poprzez przyjęcie postawy ucznia nie nauczyciela. Głównym celem jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem. W metodzie wykorzystuje się elementy uczenia się i stymulacji w ściśle ograniczonym środowisku (w jednym pomieszczeniu przez kilka lat pracuje z dzieckiem zespół terapeutów, dopiero, gdy widać efekty wychodzi się na zewnątrz – w nowe środowisko).

Każda sesja terapeutyczna jest inna. Nie ma jednego schematu zajęć.
   Wchodzący do pokoju terapeuta nastawia się na odbieranie bodźców, które wysyła dziecko. Naśladuje je. Naśladuje ruchy, mimikę, dźwięki. Dziecko ma tym sposobem zwrócić uwagę na osobę terapeuty. Naśladowanie musi być autentyczne. Dobrym sposobem na zwrócenie uwagi dziecka jest karmienie go.

Gdy dziecko świadomie unika kontaktu wzrokowego, terapeuta wchodzi brutalnie w pole jego widzenia ( macha się dziecku przed oczyma ).

Ten etap nazywany jest –wchodzeniem w świat dziecka- (K.J.Zabłocki).
   Po tym naśladownictwie konieczna jest obserwacja. Można zastanowić się co jest przyczyną takich zachowań i eliminujemy przyczyny. Gdy np. dziecko płacze, krzyczy siedząc twarzą do okna - wnioskujemy że ostre światło mu zagraża. Sadzamy zatem dziecko tyłem do okna, zaciemniamy pokój.
  Gdy naśladownictwo przyniesie skutek, dziecko nas dostrzega, możemy iść w terapii dalej. Nadal proponujemy naśladowanie, lecz wzbogacone. Naśladownictwo jest wyolbrzymione i przerysowane. Dzieci zaczynają rozumieć, że te zachowania są niedobre. Dziecko zwraca uwagę na te złe zachowania.
  Jeśli dziecko uporczywie kręci zabawką, puka, terapeuta wchodzi w zabawę. Naśladuje, a potem proponuje własną. Propozycja zabawy zawsze musi być poprzedzona wyjaśnieniem słownym.

Gdy dziecko zdolne jest do nawiązania kontaktu wzrokowego, nie unika przytulania, stereotypy zanikają, można stawiać trudniejsze zadania. Można od dziecka zacząć wymagać. Polecenia kierowane muszą być jasne i zrozumiałe- „daj piłkę”. Nie wolno wymuszać czegoś na siłę.

Bazujemy na najbliższym otoczeniu, na przedmiotach prostych, podstawowych.
Podobnie jak w przypadku innych metod, trudno jest zagwarantować, że jest ona również skuteczna w pracy z każdym dzieckiem.

3.Metoda F. Affolter 

   Metoda ta stosowana jest w Szwajcarii i w Niemczech, w ośrodkach dla osób chorych na autyzm i w szkołach życia. Metodę tę można stosować równolegle z innymi formami wspierania rozwoju dziecka. Oprócz autystów, metodą tą można obejmować dzieci nadpobudliwe ruchowo, z wadami wzroku, po porażeniu mózgowym. Również wobec dorosłych , którzy doznali urazów mózgu.

   U osób z tymi zaburzeniami występują problemy ze spostrzeganiem i czuciem. Chorzy mają problemy z następstwem czasowym, a co z kolei przejawia się nieumiejętnością wykonywania złożonych czynności. By wykonać czynność należy rozłożyć ją na małe etapy ( przy pomocą terapeuty ).

  Przy wykonywaniu tych zadań, dzieci autystyczne muszą mieć dostarczoną dużą liczbę bodźców i informacji czuciowych. Rezygnują z odbierania bodźców wzrokowych, na korzyść bodźców dotykowych..
  Obserwacje i badania doprowadziły do sformułowania nowego programu nauczania, który już od lat stosowany jest w Europie. W proponowanej terapii nie ma elementów, które byłyby niezgodne z naturalnym rozwojem dziecka. Stosowane ćwiczenia mają doprowadzić do pojawienia się pożądanych zachowań.

  „Naczelną zasadą jest posługiwanie się rękami dziecka. Praca z rękami- od rąk do mózgu i od rąk do serca, a w dalszej kolejności do opanowania języka.Dzieci autystyczne mają autystyczne ręce, niezdolne do wykonywania swobodnych manipulacji na przedmiotach. Dlatego też metoda ta proponuje działanie rękami dziecka tak, aby czuło się ono autorem wykonywanego zadania” (K.J.Zabłocki,Płock 2002 ).

I właśnie terapia polega na kierowaniu rękami dziecka. Terapeuta wykonuje czynności, zadania rękami dziecka. Dziecko obserwuje swoje ręce i skutki wykonywanych przez siebie czynności.
Proponowane zajęcia są bardzo łatwe do wykonania w każdych warunkach. Terapię Affolter, nazywa się często „terapią jarzynową”, lub „terapią warzywną”, gdyż ręce dziecka pracują na warzywach. Rękami dziecka wykonuje się różne potrawy. W czasie tych kulinarnych zabaw, dziecku dostarcza się różne doznania zmysłowe ( smak, kolor, zapach, temperaturę ), które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju umysłowego.

   W metodzie jarzynowej , wykonuje się zadania kulinarne. Dziecko jest silnie motywowane do podjęcia działania. Bo robi przecież coś ważnego dla całej rodziny.

Podstawowe metody pracy terapeutycznej.

- Podstawową sprawą jest ustawienie rąk , rozluźnienie rąk do podjęcia zadania.
- Dziecko dotykając przedmiotów, odczuwa różnice oporu tworzyw ( warzywa, papier, deska do krojenia ).
-Praca opiera się tylko na instrukcji dotykowej. Terapeuta trzyma swoimi rękami, ręce dziecka i kieruje nimi. Terapia opiera się na ścisłym kontakcie dotykowym instruktora i pacjenta. Ręce współdziałają. Dziecko odbiera sygnały dotykowe i oddaje je.
-Komunikacja werbalna jest ograniczona. Język mówiony służy tylko do łagodnego uspakajania dziecka w chwilach napięcia.
-Przezwyciężą się napięcia mięśni. Ale terapeuta nie może nic w tej kwestii wymuszać.
-Ćwiczenia pomagają w rozumieniu dystansów. Uczą postrzegać położenie przedmiotów.
-Należy unikać przeciążeń, zmieniając pozycje i miejsce pracy. Gdy dziecko nie potrafi wykonać nowego, być może trudniejszego zadania, należy wracać do tych ćwiczeń już opanowanych.

-Dziecko wodzi oczyma za swoimi rękami. Cały czas obserwuje. Integrowane są doznania dwóch receptorów. 

    

    Warzywa i owoce służą jako pomoce naukowe w pracy z dziećmi autystycznymi. Odchodzi się od plastikowych atrap, martwych przedmiotów.

Opis metody.

   Zdaniem F. Affolter rozwój człowieka jest uwarunkowany podejmowanym przez niego działaniem i nabywanym podczas tego działania doświadczeniem. Dziecko niepełnosprawne ma ograniczony dostęp do bodźców, których dziecko pełnosprawne doświadcza w sposób naturalny, związanych m.in. z poruszaniem się, dotykaniem, manipulowaniem przedmiotami, przekształcaniem otoczenia. Dziecko niepełnosprawne często samo nie dąży do dotykania przedmiotów, nie wykorzystuje ich do jakichś określonych przez siebie celów. Z kolei jeżeli takie działania występują, mają często inny przebieg niż u pełnosprawnych dzieci. W zależności od niepełnosprawności dziecka, przedmioty mogą nie być chwytane całą dłonią, dziecko może zbyt mocno napinać mięśnie podczas czynności chwytania, nie kontrolować swoich czynności za pomocą wzroku itp. W związku z powyższym dziecko niepełnosprawne potrzebuje inicjatywy z zewnątrz do podejmowania aktywności ruchowej oraz wzorca poprawnego wykonania poszczególnych czynności. W związku z tym, że dzieciom niepełnosprawnym nie wystarczy demonstracja danej czynności, a tym bardziej jej opis słowny, należy uczyć dziecko poszczególnych wzorców ruchowych poprzez prowadzenie jego ciała. Metoda ta wymaga od terapeuty doskonałej znajomości poszczególnych faz rozwoju czynności ruchowych podejmowanych przez człowieka oraz umiejętności wyznaczenia strefy najbliższego rozwoju dziecka. Ucząc bowiem zbyt skomplikowanych wzorców ruchowych pomijając ich poprzednie stadia, możemy dziecku wręcz zaszkodzić m.in. poprzez wywołanie poczucia frustracji, związanego z niemożnością osiągnięcia oczekiwanego efektu.

   F. Affolter mówi o prowadzeniu ciała dziecka podczas czynności z zakresu dużej motoryki tzn. chodzenia, schylania się, kucania, ale przede wszystkim skupia się ona na przekazywaniu informacji czuciowych przez ręce. Zadaniem terapeuty jest w takiej sytuacji nałożenie swoich rąk na ręce dziecka, w taki sposób, aby kciuk terapeuty pokrywał się z kciukiem dziecka, palec wskazujący z palcem wskazującym itd. Terapeuta staje za dzieckiem i inicjuje kolejne czynności. Dzięki działaniom terapeuty, dziecko może poczuć właściwości przedmiotu, jego opór, zmiany położenia ręki w stosunku do podłoża, różnice w działaniu jednej i drugiej ręki. Zarówno ręce jak i mózg dziecka odbierają bodźce, których bez pomocy terapeuty nie byłyby w stanie doświadczyć. Nie należy mówić do dziecka podczas prowadzenia jego rąk, ponieważ wykonywane czynności wymagają od dziecka dużego skupienia, które mowa terapeuty może zakłócać. Czas odpowiedni na rozmowę z dzieckiem o wykonywanych czynnościach jest przed ich rozpoczęciem i po ich zakończeniu.

   Etapy uczenia się przez czucie wg F. Affolter:
 - przekazanie dziecku informacji czuciowej
 - połączenie doznań wzrokowych i dotykowych
 - poddanie doznań wzrokowych i dotykowych organizacji czasowej
 - ograniczenie lub zaprzestanie prowadzenia rąk dziecka przez terapeutę

   Metoda F. Affolter – zwraca uwagę na integrację zmysłów sensorycznych – ze szczególnym uwzględnieniem czucia (powierzchniowego i głębokiego). Jest przeznaczona i wykorzystywana w pracy z dziećmi niemówiącymi, z trudnościami w komunikowaniu się i planowaniu motorycznym, przydatna w nauce ważnych czynności np. jedzenia. Ścieżką porozumiewania się jest dotyk. Terapeuta kieruje dotykiem ruchami dziecka, dziecko jest sprawcą działania.

4.Metoda całościowego czytania wyrazów ( Doman )

  Celem jej jest nauka czytania w sposób całościowy i w ten sposób nauka rozwijania komunikacji z osobami nie mówiącymi.

Pomaga w komunikowaniu się z osobami z autyzmem. Polega ona na wielokrotnie powtarzanym, krótkotrwałym pokazywaniu dziecku plansz ze słowami, wyrażeniami lub zdaniami oraz tworzeniu specjalnych książeczek – które czyta się z dzieckiem.

5. Metoda ułatwionej komunikacji

   Metoda Ułatwionej Komunikacji – przeznaczona dla osób, które nie mówią z problemami w planowaniu motorycznym. Polega na wspieraniu, ułatwianiu czynności poprzez dotykanie dłoni (podtrzymanie ręki, dotykanie nadgarstka, łokcia, ramiona) aż po wycofanie się osoby pomagającej.

  Osobą aktywną jest dziecko - pokazuje, co chce wskazać i napisać, my mu tylko w tym pomagamy.

Metody wspomagające:

 Metoda Knill'ów

1. Metoda Knillów – polega na wykonywaniu specjalnie dobranych zestawów ćwiczeń (tzw. Programów Aktywności) do akompaniamentu muzyki. Pomaga dzieciom z autyzmem w zdobywaniu świadomości własnego ciała – w odczuwaniu części ciała, nauce ruchów celowych, w nauce naśladownictwa. Ma wpływ na rozwijanie i poprawę kontaktu wzrokowego oraz poprawę kontaktu z drugim człowiekiem. Zastosowanie w tej metodzie muzyki, ram czasowych i stałych aktywności daje dzieciom poczucie przewidywalności i bezpieczeństwa.

     Zajęcia prowadzone metodą M i CH. Knillów "Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja" obejmują cztery programy oraz Program Wprowadzający i Program Specjalny.
Metoda ta polega na wykonywaniu specjalnie dobranych zestawów ćwiczeń (tzw. Programów Aktywności) do akompaniamentu muzyki. Pomaga dzieciom z autyzmem w zdobywaniu świadomości własnego ciała – w odczuwaniu części ciała, nauce ruchów celowych, w nauce naśladownictwa. Ma wpływ na rozwijanie i poprawę kontaktu wzrokowego oraz poprawę kontaktu z drugim człowiekiem. Zastosowanie w tej metodzie muzyki, ram czasowych i stałych aktywności daje dzieciom poczucie przewidywalności i bezpieczeństwa.

Podstawowym założeniem tej metody jest fakt, iż dotyk dla rozwoju człowieka jest niezwykle ważny. Przez kontakt fizyczny rozwijają się pierwsze ludzkie emocje i nawiązany zostaje kontakt z otaczającym światem. Kontakt fizyczny ma ogromny wpływ na rozwój dziecka, jego zdrowie, aktywność i komunikację z otoczeniem, a także pewność siebie i poczucie własnej wartości.

W tej metodzie ważną rolę odgrywa ruch, ponieważ ruchy powolne i rytmiczne zmniejszają stopień pobudzenia dzieci, a ruchy nagłe i szybkie sprawiają, że pobudzenie wzrasta.    Podstawowym źródłem kontaktu są ręce, które przekazują pozytywne nastawienie i dają poczucie bezpieczeństwa.

   Celem nadrzędnym zajęć jest rozwijanie świadomości i wrażliwości dzieci na wzajemne kontakty, sygnały i reakcje.

    Niezwykle ważnym elementem tej metody jest muzyka specjalnie dostosowana do poszczególnych programów, towarzyszy wykonywanym czynnościom w sposób nieodłączny przez cały czas trwania zajęć. Muzyka zwiększa i stymuluje uwagę dziecka, kieruje nią i motywuje do określonej aktywności. Muzyka podpowiada dziecku jaki będzie kolejny wykonany przez nie ruch.

   Proponowane przez Knillów programy, rozwijają kontakt społeczny, ruch, a równocześnie są formą zabawy dla podopiecznych. Dają podstawy rozwoju i rozumienia języka ciała. Dzieci nabywają wiedzę o sobie i stosują ją w praktyce. Ćwiczenia pozwalają na rozwijanie świadomości własnego ciała, oraz pozwalają na coraz lepszą kontrolę nad ruchami, co ułatwia komunikację z otoczeniem.
Programy można stosować w każdym wieku, a ich poziom należy dostosować do poziomu rozwoju intelektualnego, oraz rodzaju niepełnosprawności fizycznej.

Metoda Dennisona

  Metoda Dennisona – celem jej jest gimnastykowanie mózgu i w ten sposób aktywizowanie i stymulowanie półkul mózgowych poprzez specjalnie dobrane ćwiczenia relaksacyjne i energetyzujące służące integracji półkul mózgowych w celu efektywniejszego działania.

Jest to metoda prosta, sprzyja harmonijnemu rozwojowi, a stosowana cierpliwie i wytrwale, pomaga przezwyciężyć rozmaite trudności dziecka.

 

Paul Dennison, amerykański pedagog, uważa, że wiele pro­blemów z intelektualnym i emo­cjonalnym funkcjonowaniem człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku równowagi między nimi. Mózg nie jest bo­wiem narządem symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania.

   Lewa półkula jest odpowie­dzialna za analizę szczegółów, wnioskowanie i operowanie mową. Prawa pamięta znajome twarze i steruje naszym życiem emocjonalnym, a choć nie włada językiem, nadaje naszym przeżyciom wyraz  mimiczny (u osób leworęcznych role obydwu półkul są zwykle odwró­cone).

   Dziecko, którego rozwój przebiega w sposób nieskrępo­wany, w naturalny sposób ćwi­czy obie półkule: Dzięki ich har­monijnej współpracy z łatwością przyswaja sobie kolejne umiejętności i ma szansę na pełny rozwój swoich talentów. Brak równowagi między pracą obydwu półkul mózgowych prowadzi do rozmaitych zakłóceń. Dziecko może mieć na przykład kłopoty z koncentracją, nauką czytania i pisania, opanowaniem własnych emocji.

  Ćwiczenia proponowane dzieciom są bardzo proste i bezpieczne. Wykonywane w odpo­wiedni sposób pod okiem tera­peuty prowadzą do lepszej współpracy obu półkul, czego efektem może być między in­nymi płynne czytanie lub ład­ne, wyraźne pismo.   

Ćwiczenia polegają na wyko­nywaniu różnych ruchów - za­wsze naprzemiennych. Może to być na przykład dotykanie na przemian prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie lub raczkowanie. Albo znany prawie  każdemu taniec: "Zasiali górale owies", który doskonale równoważy właśnie pracę lewej i prawej półkuli.

   Korzystne działanie ma również ćwiczenie o nazwie "słoń". dociec, z czym dziecko ma największy kłopot, i dobrać dla niego odpowiedni zestaw ćwiczeń.dziecko wyciąga rękę przed siebie, przyciska ucho do ramienia i całym ciałem kreśli poziome ósemki.

   

Gimnastyka mózgu

   Metoda Dennisona to zestaw ćwiczeń, które mają na celu zin­tegrowanie pracy mózgu. Metodę opracowano w 1969 roku w Ameryce. Dennison wyszedł z założenia, że we wczesnych stadiach rozwoju dziecka, kiedy jest ono jeszcze malutkie ­tworzy się najwięcej połączeń między neuronami w mózgu. A jest to czas niezwykle intensywnych ćwiczeń ruchowych ­pełzania, raczkowania, biegania itd.

   Dlatego uznał, że można pomóc mózgowi w rozwoju tych połączeń poprzez skłonienie dziecka do specyficznych ćwiczeń, odpowiednich dla każdej kolejnej fazy rozwoju. Mają one sprzyjać lepszej komunikacji pomiędzy obiema półkulami mózgowymi, pomiędzy korą mózgową a głębszymi strukturami i pomiędzy płatami czołowymi a móżdżkiem 

    Metoda Dennisonów składa się z prostych ćwiczeń ruchowych, które prowadzi się z dziećmi często w formie zabawy. Ćwiczenia te mają ułatwić wszelkiego rodzaju uczenie się. Ogólnie mówiąc każda część mózgu odpowiada za przebieg innego procesu np. tylna  część za odbiór informacji a przednia część za ich "ekspresję" i nadawanie. Aby proces uczenia się był jak najbardziej efektywny konieczna jest integracja całego mózgu, której to właśnie służą ćwiczenia ruchowe. Poprzez odpowiednie wzorce ruchowe uaktywniane są określone obszary kory odpowiedzialne za dane procesy znacznie ułatwiające i przyśpieszające proces uczenia się, a także zwiększające energię.

 

Przykłady czterech grup ćwiczeń ruchowych, które wg. Dennisonów integrują półkule mózgowe uaktywniając je.

1.Ćwiczenie na przekraczanie linii środkowej ciała:

 -  Wykonywanie ósemek w powietrzu - najpierw 3 razy każdą ręką a następnie oburącz,

 -  Rysowanie obydwoma rękami równocześnie identycznych rysunków po obu stronach kartki w dół, w górę lub do środka tak aby wyglądał on symetrycznie,

 - Ćwiczenie "słoń" rozluźnia mięśnie szyi i oczu. Dziecko pisze ręką ("trąba") w powietrzu trudne słowa lub po mocnym przyciśnięciu głowy do ramienia z wyciągniętą ręką kreśli nią w powietrzu ósemkę ruszając całą górną połową ciała,

 - W trakcie "krążenia szyją" dziecko podnosi do góry barki i kołysze się na boki z głową pochyloną do przodu a następnie do tyłu, powtarza to przy opuszczonych barkach.

2. Ćwiczenia wydłużające - uaktywniają i ożywiają :

 - "Aktywna ręka" - dziecko podnosi do góry jedną wyprostowaną rękę i przyciska ją do ucha  

   oraz pobudza jej mięśnie drugą ręką poprzez odpychanie jej w przód, w tył i do siebie,

- Stojąc w rozkroku z obniżonymi biodrami wykonuje się "wypady" połączone z wydechem,

   w lewo (prostując prawą nogę) i w prawo (prostując lewą nogę).

 

3.Ćwiczenia energetyzujące:

- Trzymając jedną rękę w okolicach dołu brzucha wykonuje się drugą masaż punktów po lewej i prawej stronie tuż pod obojczykiem. Stymulacja "punktów na myślenie" poprawia wzrok i koncentrację,

- "Punkty równowagi" wykonuje się trzymając 2 palce we wgłębieniu za uchem u podstawy czaszki, a drugą rękę w dolnej części brzucha, wykonując jednocześnie wdech. Ćwiczenie relaksuje i usprawnia koncentrację i uwagę,

- Udając ziewanie dotyka się czubkami palców wszystkich napiętych mięśni twarzy jakie się  

   wyczuwa. "Energetyczne ziewanie" odpręża i relaksuje struny głosowe.

    
4.Postawy pogłębiające :

  - Dotykanie "pozytywnych punktów" ponad oczami w połowie wysokości czoła gdy jest się zdenerwowanym,

 - Ćwiczenie "siedzące ósemki" składa się z dwóch części. Na początku zakłada się lewą nogę na prawą tak, aby oprzeć kostkę na kolanie, prawą ręką obejmując lewą nogę w kostce a lewą ręką nogę pod palcami. Po minucie głębokiego oddychania w tej pozycji składa się dłonie tak, aby dotykały się czubkami palców. Pozostaje się w tej pozycji również przez minutę.

 

Jest to część ćwiczeń, które proponuje Dennison. W zależności od tego,jaką czynność dziecko ma wykonać w danej chwili Dennison proponuje różne zestawy ćwiczeń.

TERAPIE DYREKTYWNE

1. Metoda modyfikacji zachowania

   Metoda modyfikacji zachowania – (J. Carr). Polega na zmianie (modyfikacji) zachowania dziecka w celu przystosowania go do życia. Można to osiągnąć poprzez zwiększanie ilości zachowań deficytowych manipulując wzmocnieniami (nagrody) i redukując zachowania niepożądane (wpływające negatywnie na proces uczenia się).

  Stosuje się eliminację niepożądanych zachowań poprzez kary - wygaszanie (wycofanie wzmocnienia występującego po zachowaniu niepożądanym), wykluczenie – przy agresji- (przytrzymanie fizyczne lub zabranie do innego pomieszczenia, hiperkorekcję – gdy dziecko wyrządzi szkodę (gdy pobrudziło podłogę – musi ją sprzątnąć i umyć coś innego), generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii – zastosowanie w innych sytuacjach (praca w różnych środowiskach, zmiana osób uczących, wspólne programy nagród w szkole i w domu, budowanie umiejętności komunikacyjnych).

     Terapeuta jest ekspertem w sprawach modyfikacji zachowania – rodzic intensywnie szkolony w używaniu tych metod, stosuje je ściśle w domu.

Terapeuta mówi „Ja chcę się z tobą skontaktować- patrz na mnie”- dziecko dostaje nagrodę i to przyśpiesza proces komunikacji.

 Terapia daje lepsze efekty, gdy stosuje się ją od małego dziecka, w kontakcie 1 na 1. Każde dziecko ma 40 godz. indywidualnych zajęć, ściśle ustrukturalizowanych.

2. Metoda holdingu

     Metoda holdingu została opracowana i wprowadzona przez Marthe Welch w Mothering Center w Greenwich w USA, w 1983r.

  „Metoda opiera się na założeniu, że przyczyną autyzmu jest brak poczucia bezpieczeństwa dziecka w jego relacji z matką” (K.J.Zabłocki. Autyzm.Płock 2002).

  Terapia ma na celu odbudowanie właśnie tego kontaktu, prawidłowego kontaktu fizycznego matki z dzieckiem. Dziecko autystyczne unika fizycznego kontaktu, panicznie się go boi. Dziecko ucieka, płacze, reaguje krzykiem na próby dotykania, przytulania, noszenia na rękach.

Holding jest jedyną metodą terapeutyczną, która ma wymuszony charakter. Na początku sesja terapeutyczna wygląda na bardzo agresywną. Prowadzona regularnie ( trudno określić jak długo), daje pozytywne efekty terapeutyczne. 

Opis metody:

Dziecko jest trzymane przez matkę w pozycji umożliwiającej bezpośredni kontakt wzrokowy przy jednocześnie zapewnionej kontroli podejmowanych przez dziecko prób protestu, walki, ucieczki. Metoda przewiduje konfrontację, walkę, mające na celu rozwiązanie problemów w relacji matka-dziecko.

M.Welch na podstawie swoich doświadczeń wyróżniła trzy fazy reakcji rodzica i dziecka w trakcie sesji (M.Welch „Holding time”).

Pierwsza faza to konfrontacja.

   Matka siedzi w wygodnym miejscu z podparciem pod plecami- koc, poduszka. Niezbędny jest komfort, odizolowanie od wszystkiego co dzieje się w domu – nic nie powinno zakłócać przebiegu terapii. Przed terapią należy dziecko nakarmić, umożliwić skorzystanie z toalety. Konieczne jest to, bowiem pierwsze sesje mogą trwać bardzo długo i nie można pozwolić sobie na ich przerwanie. U dzieci z ciężkimi zaburzeniami, sesje mogą trwać bardzo długo i rzadko mają charakter klasyczny. Dziecko może długo trwać w tej fazie, fazie konfrontacji ( czynnego, lub biernego oporu), a warunki zewnętrzne nie pozwalają na kontynuowanie sesji. Wtedy sesję należy przerwać, komunikując jasno-„teraz musimy przerwać przytulanie, ale wrócimy o tego jutro”.

    Matka siedzi, trzymając dziecko na kolanach- twarzą w twarz. Dziecko obejmuje ją w pasie nogami. Ręce dziecka pod ramionami matki obejmują ją. W razie potrzeby matka przytrzymuje ręce dziecka przez przyciskanie ich do tułowia pod swoimi pachami. W ten sposób nie dopuszcza się do prób ucieczki, wyrywania się, bicia). Swoimi dłońmi matka trzyma głowę dziecka. Twarzą w twarz utrzymuje kontakt wzrokowy.

   Dopuszczalny jest udział w sesji drugiej osoby. Na przykład ojciec, może siedzieć za matką nieco z tyłu i obejmując ją przytrzymuje również ręce dziecka. Udziela też wsparcia psychicznego matce..

   Matka przez cały czas wyraża swoje uczucia- głosem, mimiką, gestami. Matka ma prawo wyrażać swoje wszystkie prawdziwe uczucia. Podczas sesji zdarzają się łzy, podniesiony głos, krzyk. Te emocje matki nie odrzucają dziecka. Wzywają do podjęcia kontaktu. Ta trudna faza to odrzucenie. Jeśli matka przetrzyma tę fazę, dochodzi do uspokojenia dziecka, a tym samym i matki. Następuje faza rozwiązania. Intensywny kontakt wzrokowy, wyciszenie. Dziecko rozpoznaje matkę, dotyka jej . Gdy sesje są powtarzane, między matką, a dzieckiem zaczyna rozwijać się bezpieczny związek. Dla dziecka będzie on początkiem rozwoju, dla matki poczuciem własnej wartości i umiejętnością radzenia sobie w różnych sferach. Matka w końcu może „cieszyć się” dzieckiem.

   Poprawa tej relacji wpływa z kolei na resztę rodziny. Na sukces terapii zasłużył też ojciec. On to bowiem udzielał wsparcia i bezpieczeństwa matce w trakcie tych trudnych momentów sesji.

  Terapia przyniesie skutek, gdy sesje będą wielokrotnie powtarzane i przepracowywane, według następujących zasad.

- Aby zagwarantować maksymalny komfort psychiczny, sesja musi być prowadzona w domu dziecka autystycznego.

- Decyzję o rozpoczęciu sesji podejmuje matka, czy ojciec w momencie, gdy dziecko przejawia nasilony lęk, niepokój ruchowy, stereotypy, zachowania agresywne, czy autoagresywne.

- Należy poinformować dziecko, że właśnie rozpoczyna się sesja terapeutyczna. Można np. powiedzieć „...teraz będę Cię długo przytulać i obejmować...”

- Sesję prowadzi jeden z rodziców. Nie mogą się wymieniać, by nie wprowadzać zamieszania i nie dezorientować dziecka

- W sesji nie może uczestniczyć młodsze rodzeństwo. Może ono czuć się odrzucone.

- Najlepszą pozycją w trakcie sesji jest pozycja twarzą w twarz. Musi być zachowany ścisły kontakt cielesny (dziecko na kolanach rodzica).

- Dziecko przejawia wzmożoną agresję, stara się uwolnić. Mimo tego nie można dopuścić do zerwania kontaktu.

- Rodzic demonstruje swoją siłę fizyczną , podczas głaskania, przytulania, obejmowania.

- Efektem sesji ma być całkowite odprężenie. Świadczy o tym rytm serca, umiarkowany oddech, rozluźnione mięśnie. (Dzieci czasem „udają” ten stan relaksacji, by uwolnić się z objęć).

- Po odprężeniu, możliwe jest nawiązanie kontaktu emocjonalnego i słownego. Świadczy o tym fakt, że dziecko pozwala się dotykać, głaskać.